NL

Share on facebook
Share on linkedin
Share on twitter

Paul Tang is sinds 2014 lid van het Europees Parlement namens de PvdA. Hij is een aan de UvA gepromoveerd econoom, en probeert als parlementariër de machtsstructuren die achter grote techbedrijven schuilen bloot te leggen. Tang is voorzitter van de subcommissie Belastingzaken, en lid van de commissie Burgerlijke Vrijheden, Binnenlandse Zaken en Justitie (LIBE), waarbij hij betrokken is bij beleid omtrent belastingen, duurzame financieringen en data(bescherming). We spreken hem over techbedrijven die overheden de wet voorschrijven, alternatieve advertentiemodellen en technische (on)geletterdheid onder politici.

Wat betekent privacy voor u?

“Voor mij staat privacy voor de vrijheid om zelf te bepalen wat, wanneer en door wie gezien wordt. Ik vind het een benauwend idee dat je online continu gevolgd wordt, alsof er permanent een camera op je gericht staat. Privacy gaat in essentie om je vrijheid van handelen, je moet je niet altijd bekeken hoeven voelen. Offline accepteren we dat niet zo snel, maar online gebeurt het constant.”

Merkt u een sterkere bewustwording rondom privacy binnen uw omgeving?

“Zeker, kijk eens bij de maatschappelijke discussie rondom de corona-app een paar maanden terug. Privacy is tijdens de ontwikkeling ervan een heel nadrukkelijk argument geweest, dat zie je terug in het decentrale protocol waarvoor gekozen is. Ik denk ook niet dat privacy een onderwerp is dat mensen per definitie koud laat, maar het probleem is vaak dat de technieken die erachter schuilen heel moeilijk te doorgronden zijn. Om meer bewustwording te creëren moet je niet blijven hangen in de techniek zelf, maar een maatschappelijk verhaal ernaast zetten. Daar bereik je veel meer mee binnen en buiten het Parlement.”

We willen de economische prikkel om zoveel mogelijk data te verzamelen proberen weg te nemen. Dat kan het beste door het mes te zetten in het huidige verdienmodel

Als Europarlementariër bent u mede-initiatiefnemer van twee campagnes die zich allebei sterk tegen de ‘datahonger’ van techbedrijven afzetten. Waar gaat het precies om?

“Met collega’s van de sociaal-democratische fractie (S&D) zijn we vorig jaar de AdsZuck campagne gestart, een publiekscampagne bedoeld om het onbeperkt verzamelen van data van burgers door Facebook en Google te stoppen. Dergelijke bedrijven hebben commerciële motieven om zoveel mogelijk informatie over ons te vergaren, zonder dat hier voldoende op toegezien wordt. Met AdsZuck willen we duidelijk maken welke strijd er rondom het privacyvraagstuk gevoerd wordt. Maar het is ook zeker bedoeld om steun van burgers te verzamelen. Het duurt vaak jaren voordat een wetsvoorstel geïmplementeerd is, waardoor het echt belangrijk is een zo groot mogelijk publiek op de hoogte te houden, erbij te betrekken en zo de druk op de ketel te houden.”

“De Tracking-free Ads Coalition zijn we gestart met een bredere groep europarlementariërs dan enkel de S&D, waarmee we proberen een einde aan tracking en gepersonaliseerde advertenties te maken. Door te praten mét adverteerders en uitgevers over de ontwikkeling van een alternatief advertentiemodel, hopen we het besluitvormingsproces te versnellen.“

“Techbedrijven bepalen voor een groot deel de informatie die we te zien krijgen. In het Parlement zijn we daarom veel bezig om voldoende keuzemogelijkheden te bieden. Wat zijn de standaardinstellingen bij een nieuw apparaat, browser of platform? We willen de economische prikkel om zoveel mogelijk data te verzamelen proberen weg te nemen. Dat kan het beste door het mes te zetten in het huidige verdienmodel.”

Waar bestaat zo’n alternatief advertentiemodel uit?

“We hebben tegenwoordig een alternatief met een Nederlands tintje, namelijk wat de STER doet op het gebied van contextual advertising. Hiermee maken ze het mogelijk om relevante advertenties te tonen bij al hun content. Het kunnen beschikken over dergelijke alternatieven is ontzettend belangrijk. Kijk, ik zeg niet dat contextual advertising de heilige graal is, of dat er perse een alternatief voor advertenties in z’n algemeen moet komen. Ik kan me goed voorstellen dat advertenties ook de komende tijd een onderdeel blijven van de manier waarop media en nieuwssites gefinancierd worden. Maar de STER heeft wel een alternatief model voorhanden, dat bovendien betere prestaties oplevert voor zowel de uitgevers als adverteerders.

In het publieke en politieke debat is het besef geland dat grote techbedrijven zich tot tussenpersonen ontpopt hebben die op grote schaal geld afromen. Geld dat dus niet naar media en de onafhankelijke journalistiek gaat. Dat geld is gewoon verdwenen. Niet voor niets is er in Australië een wet naar voren geschoven waarin techbedrijven zouden moeten betalen voor de content waar ze naartoe linken. Er lag een rapport van de mededingingsautoriteit daar, die aantoont dat er steeds minder geld werd uitgegeven aan de (regionale) journalistiek. Datzelfde fenomeen zie je ook in Nederland terug. Ook hier hebben de regionalen het meeste te lijden - als er nog ergens een verslaggever bij een gemeenteraadsvergadering zit is dat een zeldzaamheid. En dat terwijl media en een goed functionerende democratie sterk met elkaar samenhangen. “

Dat Facebook blijkbaar indirect in staat is wetten te schrijven, door de druk bij de Australische regering op te voeren. Dat vind ik onbestaanbaar.”

U noemt net terloops Australië. Facebook en de Australische regering lagen met elkaar overhoop over een ‘belasting’ voor het doorlinken naar Australische nieuwscontent. Facebook haalde daarop álle links naar Australisch nieuws op haar platform offline en wist daar succesvol druk mee uit te oefenen. Denkt u dat er bij de Commissie een angst bestaat dat een te harde aanpak tot represailles kan leiden?

“Dat heb ik nog niet gemerkt om eerlijk te zijn. Het zal wellicht te maken hebben met dat we een grotere markt zijn dan Australië. Wel zie je binnen de Commissie een strijd ontstaan over de houding ten opzichte van BigTech. Wat binnen die discussie speelt is niet zozeer de macht van de grote techbedrijven zelf, maar meer de druk die er op de verhouding met de Verenigde Staten komt te staan als je maatregelen tegen dergelijke bedrijven neemt. Ik zag dat zelf terug bij enkele voorstellen rondom een ‘Digital Services Tax’, waar de Amerikanen heel moeilijk over deden. Natuurlijk blijft de transatlantische relatie van groot belang voor de EU, dus we moeten bij iedere maatregel rekening houden met een eventuele tegenreactie vanuit Washington. Maar dat doet niets af aan dat wat er in Australië gebeurt, schokkend is. Dat Facebook blijkbaar indirect in staat is wetten te schrijven door de druk bij de Australische regering op te voeren. Dat vind ik onbestaanbaar.”

Nieuwe wetten zijn erop gericht meer grip te krijgen op grote techplatforms en ze tot meer transparantie te dwingen, of dit nu over algoritmes of de eerlijke afdracht van belasting gaat. Is transparantie voldoende?

“Nee, ik denk niet dat transparantie alleen genoeg is om de macht van Big Tech te breken. De commissie komt met veel goede voorstellen, maar die zijn verre van voldoende om de situatie daadwerkelijk te veranderen. Interessant is wel dat in gesprekken met de Europese Commissie blijkt dat men nog zoekende is naar ‘wat we moeten doen’. Daarom is dat verhaal naar buiten toe zo belangrijk. We hebben gedeelde zorgen, maar nog geen gedeelde oplossingen. Dat belemmert het politieke debat wel."

De lobbyisten van techbedrijven rondom de Digital Services Act behoren tot de absolute grootverdieners. Vormt de invloed van Big Tech in combinatie met de ‘technische ongeletterdheid’ van veel europarlementariërs een risico voor een goed besluitvormingsproces?

"De lobby van bedrijven, ngo’s en andere organisaties is altijd aanwezig. En het is logisch dat die lobby in Brussel sterker is dan in Den Haag, want veel van wat Brussel doet is marktordening. Daarbij zijn veel van die lobby-inspanningen ontzettend nuttig: ik kom zoveel ngo’s tegen die goed geïnformeerd en aangehaakt zijn in de politieke besluitvorming. Hun ideeën zijn gewoon heel welkom, en heb je nodig om de complexe techniek te begrijpen en in een wetsvoorstel te vatten. Maar er zijn ook politici die denken dat wat goed is voor de markt automatisch goed is voor de samenleving. Dán weet je dat de lobby ongezond veel invloed heeft. Big Tech is dermate groot en Amerikaans, dat je op voorhand weet dat dit voor de nodige problemen gaat zorgen in het Europees Parlement."

Zie je in Europa veel nieuwe initiatieven ontstaan die op een betere manier met privacy omgaan?

Ik zie voldoende interessante initiatieven voorbij komen. Waar ik me echter zorgen over maak is dat ze niet goed van de grond kunnen komen. Dat grote commerciële partijen die de dienst uitmaken de markt op slot kunnen zetten en de concurrentie bemoeilijken. Die balans moet hersteld worden. Je moet die grote bedrijven een kleinere rol geven, of anders een kopje kleiner maken.

Handhaving blijkt vaak een bottleneck om tegenwicht te bieden aan grote techbedrijven. De Autoriteit Persoonsgegevens en haar Europese evenknieën hebben structureel te maken met te weinig capaciteit. Wat kan volgens u hier het beste aan gedaan worden?

Toezicht is enorm belangrijk, maar de werkdruk bij de toezichthouders te hoog. Ik weet nog dat ik in één van mijn laatste moties in de Tweede Kamer me toen al uitgesproken heb voor meer budget bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Bij de nieuwe Digital Services Act is beter nagedacht over toezicht gelukkig. Maar een zwak punt blijft dat veel van de verantwoordelijkheden nog steeds bij de nationale toezichthouder geplaatst zijn. Dat is een systeemfout, en zorgt ervoor dat bedrijven de weg van de minste weerstand kunnen opzoeken, in dit geval de toezichthouder die de minst strenge regels hanteert. Om goed te kunnen handhaven zijn we dus niet alleen afhankelijk van het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens, maar ook van het budget van de Ierse toezichthouder. Daar komt heel veel werk terecht en maakt het een punt van zorg.

De voorganger van de Digital Services Act is een wet die uit 2000 stamt, toen Facebook nog niet bestond en niemand echt van Google gehoord had. De wereld verandert razendsnel, en wetgeving loopt altijd achter ontwikkelingen aan. Het grote verschil met nu is echter dat het SIlicon Valley narratief een tikkeltje anders is geworden. Bedrijven wisten hun innovatieve producten en vrijdenkers reputatie goed te slijten, waarbij ze nauwelijks iets voor de voeten werden gelegd. Ik denk dat er inmiddels wel wat flinke deuken in die reputatie gekomen zijn, in de gedachte dat internetbedrijven vanzelfsprekend te vertrouwen zijn, dat ze alle antwoorden voor onze problemen hebben. NGOs blijven broodnodig voor een goede toepassing van de Wet. Ook zo’n massaclaim als die van The Privacy Collective zorgen voor meer checks en balances in het systeem. Ik denk dat er een breuk is met twintig jaar geleden, toen de politiek de nodige afstand wilde bewaren ten opzichte van internetbedrijven. Nu is dat niet meer denkbaar. Je kan niet zonder spelregels een spel spelen. Dat wisten we destijds al maar dat hebben we in de afgelopen twintig jaar bewaarheid zien worden.